Dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy: Bài học quan trọng để bảo vệ chính mình

Những vụ cháy nổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào, không chỉ ở nơi công cộng mà còn ngay trong khu dân cư, trường học. Trẻ em với tâm lý non nớt và khả năng phản ứng còn hạn chế là nhóm dễ gặp nguy hiểm nhất. Vì thế, dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy không chỉ là một biện pháp an toàn mà còn là cách giúp con hình thành tư duy chủ động, bình tĩnh ứng phó với rủi ro trong cuộc sống.

Vì sao cần dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy ngay từ sớm?

Trẻ nhỏ là nhóm dễ bị tổn thương nhất trong các tình huống khẩn cấp, đặc biệt là khi xảy ra hỏa hoạn. Ở độ tuổi này, khả năng nhận biết nguy hiểm và phản ứng ứng phó của trẻ còn hạn chế; thay vào đó, cảm xúc hoảng sợ thường khiến trẻ mất phương hướng và hành động theo bản năng, đôi khi dẫn đến những quyết định thiếu an toàn.

Việc dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy giúp trẻ hình thành những phản xạ cần thiết để bảo vệ bản thân: biết giữ bình tĩnh, xác định hướng thoát an toàn, tránh khu vực có khói dày, sử dụng khăn ướt che mũi – miệng, hoặc tìm kiếm sự trợ giúp từ người lớn. Những kỹ năng này, nếu được rèn luyện sớm và lặp lại thường xuyên, sẽ trở thành thói quen tự nhiên giúp trẻ phản ứng hiệu quả trong tình huống thực tế.

Không chỉ dừng lại ở mục tiêu an toàn thể chất, việc dạy kỹ năng thoát hiểm còn góp phần phát triển tư duy tự lập, khả năng quan sát và giải quyết vấn đề – những năng lực quan trọng trong giáo dục kỹ năng sống toàn diện. Đây cũng là bước đầu giúp trẻ nhận thức rằng an toàn không phải là điều ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự chuẩn bị, hiểu biết và chủ động ứng phó với rủi ro.

Những sai lầm thường gặp khi dạy trẻ về an toàn cháy nổ

Dù cha mẹ luôn quan tâm đến sự an toàn của con, nhưng không ít phụ huynh vô tình mắc phải những sai lầm khiến việc dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy trở nên kém hiệu quả, thậm chí phản tác dụng. Dưới đây là những lỗi phổ biến cần tránh:

Chỉ dặn dò bằng lời, không cho con thực hành

Nhiều bậc phụ huynh cho rằng chỉ cần nhắc nhở con "nếu có cháy thì chạy ra ngoài" là đủ. Tuy nhiên, đây là một sai lầm nghiêm trọng vì:

Trẻ em học hiệu quả nhất thông qua trải nghiệm thực tế: Các nghiên cứu về tâm lý học phát triển cho thấy trẻ ghi nhớ kỹ năng tốt hơn gấp nhiều lần khi được thực hành so với chỉ nghe giảng. Việc chỉ dặn dò bằng lời giống như dạy con bơi mà không cho xuống nước, khi tình huống thật sự xảy ra, trẻ sẽ bối rối và không biết phản ứng thế nào.

Con cần được thực hành mô phỏng tình huống để hình thành phản xạ đúng: Hãy tổ chức các buổi diễn tập thoát hiểm tại nhà, hướng dẫn con bò thấp (có thể dùng khăn ướt để mô phỏng), tìm lối thoát an toàn và tập trung tại điểm hẹn ngoài nhà. Những động tác này cần được lặp lại nhiều lần để trở thành phản xạ tự nhiên khi khẩn cấp.

Dọa nạt hoặc làm con sợ hãi quá mức

Trong nỗ lực muốn con nghiêm túc với vấn đề an toàn, một số phụ huynh vô tình sử dụng cách tiếp cận sai lầm:

Dọa nạt khiến trẻ hoảng loạn thay vì bình tĩnh: Những câu nói như "con sẽ bị cháy đen nếu không nghe lời" hay miêu tả quá chi tiết các tình huống thảm khốc có thể gây tổn thương tâm lý cho trẻ. Thay vì tạo động lực học hỏi, con sẽ cảm thấy sợ hãi và căng thẳng mỗi khi nghĩ về chủ đề này.

Khi sợ hãi, trẻ khó ghi nhớ và áp dụng kỹ năng: Nghiên cứu thần kinh học chứng minh rằng stress và lo âu quá mức ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng ghi nhớ và ra quyết định của trẻ. Trong tình huống khẩn cấp thực sự, trẻ có thể bị "đóng băng" vì quá sợ thay vì hành động đúng đắn.

Cách tiếp cận đúng là giáo dục một cách nghiêm túc nhưng tích cực, giúp con hiểu rủi ro mà không gây ám ảnh, đồng thời tin tưởng vào khả năng tự bảo vệ bản thân của mình.

Không hướng dẫn cụ thể cách gọi người giúp đỡ

Đây là khâu quan trọng nhưng thường bị bỏ qua trong giáo dục an toàn:

Trẻ cần biết gọi 114 (số điện thoại cứu hỏa tại Việt Nam) hoặc báo cho người lớn gần nhất: Nhiều cha mẹ cho rằng con tự khắc sẽ biết kêu cứu, nhưng thực tế, trẻ nhỏ thường không biết số điện thoại khẩn cấp nào để gọi, hoặc không dám gọi vì sợ "làm phiền" người lớn.

Trẻ cần được rèn luyện mô tả tình huống đơn giản, dễ hiểu. Hãy dạy con cách cung cấp thông tin cơ bản khi gọi 114:

• Hiện tại đang xảy ra cháy

• Địa chỉ cụ thể (trẻ nên thuộc địa chỉ những nơi quen thuộc)

• Có bao nhiêu người 

• Không tự dập lửa mà chờ lính cứu hỏa

Bạn có thể chơi trò "diễn kịch gọi điện khẩn cấp" với con để rèn luyện kỹ năng này một cách tự nhiên và vui vẻ. Việc thực hành nhiều lần sẽ giúp con phản ứng nhanh và chính xác hơn khi tình huống thật sự xảy ra.

Tránh được những sai lầm trên sẽ giúp việc giáo dục kỹ năng an toàn cháy nổ cho trẻ trở nên hiệu quả và bền vững hơn, đồng thời xây dựng sự tự tin thay vì nỗi sợ hãi trong tâm lý trẻ.

Các kỹ năng thoát hiểm cần dạy cho trẻ khi có cháy

Dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy không chỉ giúp con tự bảo vệ mình mà còn có thể cứu sống cả gia đình trong tình huống khẩn cấp. Dưới đây là những kỹ năng thiết yếu mà mỗi trẻ em cần được học và thực hành thường xuyên:

Phát hiện và báo cháy

Dạy trẻ nhận biết các dấu hiệu cháy sớm là bước đầu tiên cực kỳ quan trọng. Trẻ cần biết rằng cháy không chỉ là lửa to mà còn bắt đầu từ những dấu hiệu nhỏ như:

• Mùi khét, mùi khói bất thường

• Tiếng kêu của báo cháy (hãy cho con nghe trước âm thanh này)

• Thấy khói bốc lên từ thiết bị điện, bếp ga

• Nhiệt độ bất thường từ cửa, tường

Ngay khi phát hiện, trẻ cần:

• Hét lớn "Cháy! Cháy!" để báo cho mọi người

• Gọi 114 hoặc chạy đến nhà hàng xóm gần nhất để nhờ giúp đỡ

• Không cố gắng tự mình dập lửa nếu lửa đã lan rộng

Lưu ý: Dạy trẻ rằng "báo sớm" quan trọng hơn "báo chính xác". Thà báo nhầm còn hơn chậm trễ trong tình huống cháy nổ.

Xác định vị trí lửa

Trước khi thoát hiểm, trẻ cần biết cách đánh giá sơ bộ tình hình để chọn lối đi an toàn:

Kiểm tra cửa trước khi mở:

• Dùng mu bàn tay chạm nhẹ vào cửa và tay nắm

• Nếu nóng hoặc ấm: KHÔNG mở cửa, có lửa phía sau

• Nếu mát: Mở từ từ, quan sát trước khi đi qua

Quan sát hướng khói di chuyển:

• Khói đi về hướng nào = lửa ở hướng đó

• Chọn đường đi ngược hướng khói nếu có thể

• Nếu khói bao trùm mọi hướng, tìm cách gọi cứu hộ và ở lại phòng kín

Dạy trẻ nguyên tắc: "Nếu không chắc chắn, đừng liều lĩnh" - đôi khi ở lại phòng và chờ cứu hộ an toàn hơn là chạy qua vùng nguy hiểm.

Tìm đường thoát

Mỗi gia đình cần có kế hoạch thoát hiểm rõ ràng và trẻ cần phải thuộc nằm lòng:

Lập bản đồ thoát hiểm:

• Xác định ít nhất 2 lối thoát từ mỗi phòng (cửa chính, cửa sổ, cửa phụ)

• Vẽ sơ đồ đơn giản để trẻ dễ hình dung

• Dán bản đồ ở nơi dễ thấy trong phòng con

Nguyên tắc khi tìm đường thoát:

• Luôn đi theo lối thoát đã định trước nếu có thể

• Nếu lối chính bị chặn, chuyển sang lối phụ ngay lập tức

• Đi sát tường, dùng tay sờ tường để định hướng trong khói mù

• Không dừng lại để lấy đồ vật, thú cưng - mạng sống là ưu tiên số 1

Lưu ý đặc biệt:

• Trẻ thường có xu hướng trốn dưới gầm giường hoặc trong tủ khi sợ hãi. Hãy dạy con rằng: "Khi có cháy, phải CHẠY RA NGOÀI, không trốn"

• Nếu bị kẹt trong phòng, đến cửa sổ, vẫy áo sáng màu hoặc dùng đèn pin để báo hiệu

Sử dụng bình cứu hỏa

Đây là kỹ năng nâng cao, chỉ dành cho trẻ từ 12 tuổi trở lên và trong điều kiện an toàn:

Nguyên tắc sử dụng bình cứu hỏa:

• Kéo: Kéo chốt an toàn ra

• Ngắm: Hướng vòi về gốc ngọn lửa (không phun vào đỉnh lửa)

• Bóp: Bóp cò phun

• Quét: Quét ngang từ trái sang phải

Điều kiện cho phép trẻ sử dụng:

• Chỉ khi đám cháy còn nhỏ (bằng thùng rác hoặc nhỏ hơn)

• Có đường thoát an toàn phía sau lưng

• Người lớn đã được thông báo

• Trẻ cảm thấy tự tin, không hoảng loạn

Quan trọng: Dạy trẻ rằng nếu không chắc chắn hoặc lửa quá lớn, thoát ra ngoài  ngay lập tức thay vì cố dập lửa.

Tránh khói độc

Khói độc là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các vụ cháy, thậm chí nguy hiểm hơn cả lửa. Trẻ cần nắm vững kỹ năng này:

Tư thế bò thấp:

• Khói nóng bay lên cao, không khí trong hơn ở dưới thấp

• Dạy trẻ bò sát sàn nhà, đầu cúi thấp (không khí sạch nhất cách sàn khoảng 30-60cm)

• Thực hành tư thế bò đúng cách: bò bằng tay và đầu gối, giữ đầu gần sàn

Che mũi miệng:

• Dùng khăn ướt, áo ướt che mũi miệng để lọc khói

• Nếu không có nước, dùng khăn/áo khô vẫn tốt hơn không có gì

• Thở nông, hít qua mũi, thở ra qua miệng

Kỹ thuật thực hành tại nhà:

• Chơi trò "bò qua đám mây" - trải khăn hoặc rèm thấp, cho con luyện bò qua

• Bịt mắt con rồi cho bò tìm đường ra cửa (mô phỏng môi trường khói mù)

• Tập bò từ các phòng khác nhau đến cửa ra trong thời gian ngắn

Dấu hiệu nguy hiểm cần dừng ngay:

• Cảm thấy chóng mặt, khó thở

• Không thể nhìn thấy đường đi dù đã bò thấp

• Nhiệt độ quá nóng → Quay lại phòng kín, chặn khe cửa, gọi cứu hộ

Đến điểm hẹn an toàn

Đây là bước cuối cùng nhưng cực kỳ quan trọng, giúp kiểm đếm mọi người và tránh nguy hiểm thứ cấp:

Chọn điểm hẹn phù hợp:

• Phải ở bên ngoài nhà, cách xa công trình đang cháy (ít nhất 30m)

• Dễ nhận diện: gốc cây lớn, cột đèn, cổng hàng xóm, góc đường

• Tất cả thành viên trong gia đình phải biết rõ điểm hẹn này

Quy tắc vàng tại điểm hẹn:

• KHÔNG quay lại nhà dù với bất kỳ lý do gì

• Đứng yên một chỗ, đợi người lớn đến đếm số người

• Nếu thiếu người, báo ngay cho lính cứu hỏa, không tự ý vào tìm

• Chỉ được rời điểm hẹn khi có lệnh của người lớn

Luyện tập định kỳ:

• Tổ chức diễn tập thoát hiểm tại nhà 2 lần/năm

• Đo thời gian từ lúc nghe báo động đến khi cả nhà tập trung tại điểm hẹn

• Thay đổi kịch bản: giả định cửa chính bị chặn, phải dùng lối phụ

• Khen thưởng khi trẻ thực hiện tốt để tạo động lực

Tâm lý học quan trọng: Trẻ thường muốn tìm bố mẹ hoặc lấy đồ chơi yêu thích khi hoảng loạn. Hãy nhấn mạnh: "Ra ngoài trước, mọi thứ khác không quan trọng bằng mạng sống. Bố mẹ cũng sẽ ra ngoài và gặp con tại điểm hẹn."

Các kỹ năng trên cần được thực hành thường xuyên để trở thành phản xạ tự nhiên, giúp trẻ ghi nhớ lâu dài và sẵn sàng áp dụng khi cần thiết.

The Olympia Schools – Trang bị kỹ năng sống và an toàn cho học sinh qua từng trải nghiệm thực tế

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc trang bị kiến thức lý thuyết đơn thuần không còn đủ để bảo vệ trẻ trong các tình huống khẩn cấp. Thấu hiểu điều này, The Olympia Schools đã xây dựng một hệ thống giáo dục kỹ năng sống toàn diện, trong đó giáo dục an toàn cháy nổ và kỹ năng thoát hiểm được triển khai bài bản qua các hoạt động trải nghiệm thực tế, giúp học sinh không chỉ biết mà còn làm được khi đối mặt với nguy hiểm.

Chương trình giáo dục an toàn phòng cháy chữa cháy theo từng độ tuổi

The Olympia Schools không xem giáo dục an toàn cháy nổ là một buổi tập huấn đơn lẻ, mà tích hợp thành một chương trình giáo dục liên tục, phù hợp với từng độ tuổi. Nhà trường cũng tổ chức các buổi diễn tập thoát hiểm không chỉ mang tính hình thức mà thực sự hiệu quả với các kịch bản đa dạng, thay đổi điều kiện từ diễn tập có báo trước đến diễn tập bất ngờ, mô phỏng nhiều tình huống cháy ở các khu vực và thời điểm khác nhau như giờ học, giờ ăn trưa hay giờ sinh hoạt ngoài trời.

Quy trình diễn tập được thực hiện chuyên nghiệp với sự phối hợp chặt chẽ cùng Phòng Cảnh sát PCCC địa phương để xây dựng kịch bản phù hợp với từng cơ sở. Trước mỗi buổi diễn tập, giáo viên hướng dẫn học sinh về lộ trình thoát hiểm, điểm tập trung và vai trò của từng bạn. Sau đó, học sinh thực hiện toàn bộ quy trình từ khi nghe chuông báo động đến khi tập trung đầy đủ tại điểm an toàn. 

Cơ sở vật chất đạt chuẩn an toàn cháy nổ

An toàn không chỉ đến từ kỹ năng mà còn từ môi trường học tập được thiết kế khoa học. The Olympia Schools đầu tư hệ thống phòng cháy chữa cháy hiện đại với hệ thống báo cháy tự động được lắp đặt tại các hành lang, lớp học, phòng chức năng, bình cứu hỏa đặt ở vị trí dễ tiếp cận và được kiểm tra định kỳ, lối thoát hiểm rộng rãi có đèn chiếu sáng khẩn cấp và biển chỉ dẫn rõ ràng, cùng các cửa thoát hiểm mở theo hướng đi với thanh đẩy khẩn cấp.

Đội ngũ kỹ thuật của trường thực hiện kiểm tra hệ thống báo cháy thường xuyên, bảo dưỡng bình cứu hỏa theo đúng quy định, rà soát lối thoát hiểm trước mỗi buổi diễn tập và sửa chữa ngay lập tức nếu phát hiện bất thường.

Phối hợp chặt chẽ với lực lượng chuyên môn

The Olympia Schools hiểu rằng giáo dục an toàn tốt nhất là khi có sự tham gia của chuyên gia. Nhà trường thường xuyên mời cán bộ Phòng Cảnh sát PCCC đến trường hướng dẫn trực tiếp cho học sinh về nguyên nhân gây cháy nổ phổ biến, cách sử dụng bình cứu hỏa đúng kỹ thuật, những sai lầm thường gặp khi thoát hiểm, cùng các câu chuyện thực tế để học sinh rút kinh nghiệm. 

Bên cạnh đó, toàn bộ giáo viên và nhân viên đều được tập huấn nghiệp vụ PCCC trước khi làm việc, định kỳ tham gia các lớp bồi dưỡng kỹ năng sơ cứu và ứng phó khẩn cấp. Mỗi người đều được phân công rõ vai trò trong kế hoạch ứng phó khẩn cấp, từ người chỉ huy điều phối, người hướng dẫn học sinh thoát hiểm, người kiểm đếm học sinh tại điểm tập trung, đến người liên lạc với lực lượng cứu hộ, đảm bảo mọi tình huống đều được xử lý nhanh chóng và chuyên nghiệp.

Cam kết về an toàn và phát triển toàn diện

The Olympia Schools cam kết duy trì và nâng cao chất lượng chương trình dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm khi có cháy, liên tục cập nhật kiến thức mới nhất từ các chuyên gia PCCC, đầu tư cải thiện cơ sở vật chất đảm bảo an toàn, đồng thời lắng nghe phản hồi từ phụ huynh và học sinh để hoàn thiện chương trình. Nhà trường tin rằng mỗi kỹ năng sống được trang bị cho trẻ hôm nay chính là hành trang quý giá cho cuộc sống mai sau. Với phương châm “An toàn là trách nhiệm của mọi người”, The Olympia Schools không ngừng nỗ lực để mỗi học sinh không chỉ thành công trong học tập mà còn trở thành những cá nhân biết tự bảo vệ mình và hỗ trợ người khác trong tình huống khẩn cấp.

----------------------

TRƯỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP SONG NGỮ OLYMPIA

Tiên phong trong xây dựng và đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng phát triển năng lực tại Việt Nam, Olympia tự hào là đơn vị dẫn đầu trong tiếp cận và vận dụng các nội dung, phương pháp giáo dục hiện đại của thế giới để học sinh Olympia tự tin bước ra thế giới với tri thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực của những công dân toàn cầu, bên cạnh việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt.
Địa chỉ: Khu đô thị mới Trung Văn, Nam Từ Liêm, Hà Nội
Hotline: 093 4525 889
Website: https://theolympiaschools.edu.vn/