Trải nghiệm hướng nghiệp: Hành trình giúp học sinh hiểu mình, hiểu nghề

Trong giáo dục hiện đại, trải nghiệm hướng nghiệp ngày càng trở thành một phần quan trọng của quá trình học tập và trưởng thành. Không chỉ là cơ hội để học sinh tiếp cận thực tế nghề nghiệp, những trải nghiệm đúng cách còn giúp các em hiểu rõ năng lực, giá trị cá nhân và con đường phù hợp với mình. Khi định hướng không còn là lý thuyết, mà được sống, được thử và được phản tư, học sinh sẽ có cơ sở vững chắc để đưa ra lựa chọn nghề nghiệp có trách nhiệm và bền vững.

Trải nghiệm hướng nghiệp là gì?

Trong hành trình định hướng nghề nghiệp cho học sinh phổ thông, “biết ngành gì đang cần” hay “biết mình thích gì” mới chỉ là một phần. Quan trọng hơn, học sinh cần được trực tiếp tiếp xúc, quan sát, tham gia và phản tư trong môi trường nghề nghiệp thật, đó chính là vai trò của trải nghiệm hướng nghiệp.

Trải nghiệm hướng nghiệp không đơn giản như là một buổi tham quan doanh nghiệp đơn lẻ, cũng không phải một buổi diễn thuyết truyền cảm hứng ngắn hạn. Đó là quá trình học sinh được trải nghiệm và nhập vai vào lĩnh vực nghề nghiệp thông qua hoạt động thực hành, làm dự án, mô phỏng vai trò công việc, tương tác với người trong nghề hoặc giải quyết một vấn đề thực tiễn có tính chất nghề nghiệp.

Khi được tham gia vào những tình huống có thật hoặc gần với thực tế, học sinh nhận ra điều gì phù hợp, điều gì còn thiếu và điều gì tạo động lực cho bản thân. Trải nghiệm hướng nghiệp cũng là cơ hội để học sinh kết nối lý thuyết đã học trên lớp với yêu cầu công việc bên ngoài, hiểu rõ hơn vì sao mình cần phát triển kỹ năng mềm, vì sao tư duy giải quyết vấn đề, giao tiếp hiệu quả hay khả năng làm việc nhóm lại quan trọng trong thực tế.

Trải nghiệm hướng nghiệp mang lại gì cho học sinh?

Định hướng nghề nghiệp không thể chỉ dựa trên sở thích hay thông tin từ người khác. Với học sinh, đặc biệt là ở lứa tuổi phổ thông khi trải nghiệm xã hội còn hạn chế, việc trực tiếp tham gia vào các hoạt động nghề nghiệp thực tế là yếu tố quan trọng để lựa chọn nghề không chỉ đúng với xu hướng, mà còn phù hợp với chính mình. Trải nghiệm nghề nghiệp, vì thế, đóng vai trò như một “lớp học mở rộng”, nơi học sinh phát triển cả về hiểu biết và năng lực cá nhân.

Hiểu rõ bản thân thông qua hành động

Khi đặt mình vào các tình huống nghề nghiệp cụ thể, dù trong mô hình dự án, học kỳ nghề nghiệp hay làm việc nhóm với các nhiệm vụ thực tiễn, học sinh bắt đầu quan sát được phản ứng của chính mình: em làm tốt ở điểm nào? em gặp khó khăn ở đâu? điều gì khiến em có động lực tiếp tục?

Từ đó, các em không chỉ đánh giá được năng lực cá nhân, mà còn hiểu thêm về cảm xúc, giá trị sống và ưu tiên cá nhân khi đứng trước lựa chọn nghề nghiệp. Những điều này thường khó nhận diện nếu chỉ học qua lý thuyết hay lắng nghe người khác chia sẻ.

Nhận thức thực tế về công việc

Trước khi trải nghiệm, nhiều học sinh thường hình dung về nghề nghiệp thông qua sách vở, truyền thông hoặc chia sẻ từ người khác. Những thông tin đó có thể giúp khơi gợi hứng thú ban đầu, nhưng đôi khi chưa phản ánh đầy đủ những yêu cầu cụ thể của công việc trong thực tế.

Khi được tham gia vào hoạt động mô phỏng nghề nghiệp, quan sát quy trình làm việc hoặc thử sức trong một vai trò cụ thể, học sinh bắt đầu hiểu sâu hơn về cách một nghề vận hành, những năng lực cần có, và điều kiện thực tế đi kèm. Trải nghiệm này không làm mất đi sự yêu thích, mà giúp học sinh điều chỉnh góc nhìn, làm rõ mong đợi, và từ đó xây dựng định hướng phù hợp hơn với bản thân.

Phát triển kỹ năng mềm cần thiết

Trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ nghề nghiệp, học sinh không chỉ vận dụng kiến thức mà còn phải tương tác, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, thuyết trình, phản hồi và ra quyết định dưới áp lực thời gian hoặc thông tin hạn chế. Chính những yếu tố đó giúp hình thành và rèn luyện kỹ năng mềm - thứ vốn là một trong những tiêu chí quan trọng trong thị trường lao động hiện đại.

Các kỹ năng như giao tiếp hiệu quả, tư duy phản biện, quản lý thời gian, lắng nghe tích cực hay điều phối nhóm không thể học chỉ qua bài giảng, chúng cần được rèn luyện qua tình huống thực tế và phản hồi liên tục.

Tăng mức độ chủ động trong định hướng tương lai

Sau mỗi trải nghiệm, học sinh thường có nhiều dữ liệu hơn để đánh giá chính mình. Các em cũng có cơ sở thực tế để trao đổi với phụ huynh, giáo viên hoặc chuyên viên tư vấn về định hướng nghề nghiệp. Điều này giúp chuyển dịch vai trò của học sinh từ người “nghe theo lời khuyên” sang người “có trách nhiệm với lựa chọn của mình”.

Tự tin hơn, hiểu bản thân rõ hơn, và có khả năng xây dựng mục tiêu dài hạn - đó là những giá trị bền vững mà trải nghiệm nghề nghiệp mang lại cho học sinh, đặc biệt trong giai đoạn định hình bản sắc cá nhân và định hướng nghề nghiệp ban đầu.

Những hình thức trải nghiệm hướng nghiệp phổ biến

Trải nghiệm hướng nghiệp không có một khuôn mẫu cố định. Tùy theo độ tuổi, mục tiêu học tập và nguồn lực của nhà trường, học sinh có thể tham gia nhiều hình thức đa dạng: từ quan sát, lắng nghe đến trực tiếp tham gia vào các hoạt động nghề nghiệp cụ thể. Mỗi hình thức mang lại một góc nhìn, một mức độ tiếp cận khác nhau, nhưng đều có chung mục tiêu là giúp học sinh hiểu nghề một cách thực tế, hiểu bản thân rõ hơn trong mối liên hệ với công việc.

Job shadowing - theo chân chuyên gia

Đây là hình thức học sinh được quan sát một người làm nghề trong quá trình làm việc thực tế. Trong thời gian ngắn, các em có thể theo dõi lịch trình công việc trong ngày, tìm hiểu môi trường làm việc và lắng nghe chia sẻ trực tiếp từ chính người trong nghề. Job shadowing không yêu cầu học sinh phải tham gia sâu vào công việc, nhưng lại là cơ hội quý để hình dung nghề nghiệp một cách cụ thể hơn so với sách vở.

Thực tập ngắn hạn - mini project hoặc internship

Ở cấp trung học phổ thông, học sinh có thể bắt đầu tham gia các dự án thực tế hoặc thực tập ngắn hạn tại các tổ chức, doanh nghiệp với mức độ phù hợp về độ khó và yêu cầu. Những trải nghiệm này cho phép học sinh trực tiếp tham gia giải quyết một nhiệm vụ cụ thể, từ đó phát triển kỹ năng làm việc nhóm, tư duy phản biện và khả năng tổ chức công việc. Đây cũng là cơ hội để học sinh kiểm nghiệm lại sự phù hợp của bản thân với một lĩnh vực nghề nghiệp nhất định.

Talkshow và workshop nghề nghiệp

Việc lắng nghe người trong nghề chia sẻ hành trình học tập, trải nghiệm làm việc và những thay đổi của ngành giúp học sinh cập nhật thông tin thực tế, tránh hiểu sai hoặc đơn giản hóa nghề nghiệp. Nếu được tổ chức theo hướng tương tác, học sinh còn có cơ hội đặt câu hỏi, trao đổi thẳng thắn về băn khoăn của mình, từ đó có thêm căn cứ để xây dựng định hướng cá nhân.

Hoạt động mô phỏng và dự án hướng nghiệp trong trường học

Trong bối cảnh phổ thông, không phải lúc nào học sinh cũng có điều kiện ra môi trường thực tế. Vì vậy, các dự án mô phỏng, học kỳ nghề nghiệp hoặc hoạt động học tập tích hợp liên môn trong nhà trường là những hình thức quan trọng, giúp học sinh được "thử làm" các vai trò nghề nghiệp ngay trong môi trường học. Tại Olympia, đây là hình thức được triển khai đều đặn, gắn với chương trình giáo dục khai phóng và phát triển năng lực cá nhân.

Gặp gỡ cựu học sinh và chuyên gia trong ngành

Một nguồn dữ liệu nghề nghiệp gần gũi và chân thực chính là từ các anh chị cựu học sinh - những người từng ở vị trí tương tự và đã đi qua quá trình chọn ngành, chọn nghề. Khi được kết nối với các cựu học sinh hoặc chuyên gia đang làm việc trong các lĩnh vực khác nhau, học sinh không chỉ học hỏi từ hành trình của người đi trước, mà còn cảm thấy việc định hướng nghề nghiệp trở nên gần gũi, thực tế và khả thi hơn.

The Olympia Schools - Đồng hành cùng học sinh kiến tạo hành trình nghề nghiệp bằng trải nghiệm thực tiễn

Tại The Olympia Schools, định hướng nghề nghiệp không tách rời khỏi quá trình học tập, cũng không diễn ra dưới dạng những buổi tư vấn rời rạc. Trải nghiệm nghề nghiệp được lồng ghép tự nhiên trong chương trình giáo dục phổ thông như một phần của hành trình học sinh khám phá bản thân, kết nối với xã hội và xây dựng mục tiêu dài hạn cho tương lai.

Trải nghiệm hướng nghiệp được tích hợp ngay trong môn học

Từ bậc THCS đến THPT, các môn học tại Olympia không chỉ hướng tới kiến thức mà còn đặt học sinh vào bối cảnh thực tiễn có tính chất nghề nghiệp. Trong môn Văn, các em phân tích vai trò truyền thông trong xã hội; ở môn Khoa học, học sinh thử thiết kế sản phẩm cho các tình huống cụ thể; ở môn Kinh tế - Quản trị, học sinh xây dựng dự án mô phỏng doanh nghiệp khởi nghiệp. Mỗi hoạt động học tập là một cơ hội để các em thử sức với những năng lực nghề nghiệp cơ bản từ nghiên cứu, phân tích đến hợp tác và thuyết trình.

Các sự kiện định kỳ: Career Day, Industry Tour, workshop cùng chuyên gia

Olympia tổ chức chuỗi hoạt động hướng nghiệp đa dạng mỗi năm, tạo điều kiện để học sinh được tiếp cận với thế giới nghề nghiệp từ nhiều góc nhìn. Trong sự kiện Career Day, học sinh gặp gỡ hơn 20 đại diện đến từ các lĩnh vực khác nhau từ công nghệ, y học, truyền thông đến phát triển bền vững. Các buổi Industry Tour đưa học sinh đến doanh nghiệp, bệnh viện, viện nghiên cứu để quan sát môi trường làm việc thực tế. Song song, các workshop chuyên đề được thiết kế theo nhóm ngành, giúp học sinh đào sâu hiểu biết và đặt câu hỏi trực tiếp cho người trong nghề.

Dự án cá nhân hóa về nghề nghiệp

Không dừng lại ở sự kiện, Olympia thiết kế các dự án nghề nghiệp cá nhân hóa, nơi mỗi học sinh chọn một lĩnh vực mình quan tâm, nghiên cứu sâu và trình bày lại dưới nhiều hình thức: báo cáo, mô hình mô phỏng, video, phỏng vấn nhân vật thực tế… Đây là không gian để học sinh áp dụng kiến thức, phát triển kỹ năng học thuật và thể hiện năng lực khám phá độc lập.

Các sản phẩm nghề nghiệp của học sinh không chỉ phản ánh mức độ hiểu biết về ngành, mà còn cho thấy sự nghiêm túc trong quá trình tự học, đối thoại nội tâm và xác lập định hướng dài hạn.

Trải nghiệm là hành trình, không phải một sự kiện

Tại Olympia, trải nghiệm hướng nghiệp không được tổ chức như một sự kiện đơn lẻ, mà là một hành trình dài hơi mà ở đó học sinh liên tục được khám phá, thử sức và phản tư để từng bước hiểu mình, hiểu nghề.

Trung tâm của hành trình này là Văn phòng Tư vấn Đại học, Du học và Hướng nghiệp - UCC, đơn vị chuyên trách đóng vai trò thiết kế, kết nối và đồng hành cùng từng học sinh chiều sâu cá nhân trên hành trình định hướng tương lai. UCC không chỉ tư vấn và hỗ trợ học sinh tham gia các hoạt động như career talks, job shadowing, tham quan doanh nghiệp hay hội thảo ngành nghề; mà còn phân tích dữ liệu năng lực, dẫn dắt học sinh phản tư sau mỗi trải nghiệm và kết nối các em với cố vấn phù hợp để mở rộng góc nhìn nghề nghiệp.

Quan trọng hơn cả, UCC không tạo ra “lộ trình mẫu”, mà xây dựng hệ thống định hướng cá nhân hóa - không gian mỗi học sinh có thể phát triển hành trình nghề nghiệp mang dấu ấn riêng, dựa trên năng lực, đam mê và bối cảnh sống thực tế.

Olympia tin rằng: một lựa chọn nghề nghiệp đúng đắn đến từ một quá trình đủ dài để trải nghiệm, phân tích và điều chỉnh. Và UCC chính là “người đồng hành” trong hành trình ấy, với vai trò của một người bạn chuyên nghiệp, sát sao và thấu cảm.

Trải nghiệm hướng nghiệp không chỉ giúp học sinh sớm tiếp xúc với môi trường làm việc thực tế, mà còn tạo điều kiện để các em hiểu sâu hơn về bản thân - điều kiện tiên quyết để đưa ra lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và có trách nhiệm. Khi trải nghiệm được thiết kế bài bản, có sự đồng hành của gia đình, nhà trường và chuyên gia, mỗi học sinh sẽ dần hình thành khả năng tư duy nghề nghiệp độc lập, hiểu rõ giá trị cá nhân và biết cách xây dựng lộ trình phát triển phù hợp trong một thế giới đang thay đổi từng ngày. 

----------------------

TRƯỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP SONG NGỮ OLYMPIA

Tiên phong trong xây dựng và đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng phát triển năng lực tại Việt Nam, Olympia tự hào là đơn vị dẫn đầu trong tiếp cận và vận dụng các nội dung, phương pháp giáo dục hiện đại của thế giới để học sinh Olympia tự tin bước ra thế giới với tri thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực của những công dân toàn cầu, bên cạnh việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt.
Địa chỉ: Khu đô thị mới Trung Văn, Nam Từ Liêm, Hà Nội
Hotline: 093 4525 889
Website: https://theolympiaschools.edu.vn/