Tâm lý lứa tuổi học sinh THCS - Cần nhiều sự thấu hiểu

Lứa tuổi học sinh trung học cơ sở (THCS), thường từ 11 đến 15 tuổi, là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng từ thời thơ ấu sang tuổi vị thành niên. Trong thời kỳ này, các em trải qua nhiều thay đổi lớn về tâm lý, thể chất và xã hội, ảnh hưởng đến hành vi, học tập, và các mối quan hệ. Do vậy, việc hiểu rõ tâm lý lứa tuổi THCS sẽ giúp cha mẹ và thầy cô có thể hỗ trợ các em trưởng thành hạnh phúc. 

Chúng ta biết gì về tâm lý lứa tuổi học sinh THCS?

Lứa tuổi học sinh THCS (từ 11 đến 15 tuổi) là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn, đánh dấu những thay đổi mạnh mẽ cả về thể chất, sinh lý, lẫn nhận thức và nhân cách. Đây là một giai đoạn "ngã ba đường" đầy thử thách và biến động trong sự phát triển của mỗi cá nhân. Việc hiểu rõ tâm lý lứa tuổi học sinh THCS là điều rất quan trọng để hỗ trợ các em vượt qua giai đoạn chuyển đổi này một cách tích cực và hiệu quả.

Chúng ta có thể xem xét ba yếu tố chính: sự phát triển mạnh mẽ về thể chất, sinh lý; thay đổi trong hoạt động và tương tác xã hội; và sự phát triển về nhận thức và nhân cách.

Những thay đổi trong tâm lý lứa tuổi học sinh THCS

Sự phát triển mạnh mẽ về thể chất và sinh lý

Giai đoạn tuổi dậy thì là lúc học sinh THCS trải qua sự phát triển vượt bậc về thể chất và sinh lý, bao gồm:

• Chiều cao và khối lượng cơ bắp tăng nhanh: Ở tuổi này, các em phát triển nhanh về chiều cao và thể chất, tuy nhiên, do sự phát triển không đồng đều giữa xương và cơ, các em thường cảm thấy lúng túng trong các hoạt động thể chất và thiếu tự tin trong giao tiếp hàng ngày.

• Hệ tim mạch phát triển không đồng bộ: Thể tích tim tăng nhưng mạch máu chưa phát triển tương xứng, gây ra những rối loạn tuần hoàn như cảm giác mệt mỏi, đau đầu và dễ cáu gắt.

• Khó kiểm soát cảm xúc: Quá trình hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế, khiến học sinh dễ mất bình tĩnh, bộc phát cảm xúc mà không kiểm soát được. Đây là một trong những lý do tại sao các em thường có xu hướng hành động bốc đồng và thiếu kiềm chế.

Những biến đổi về thể chất và sinh lý này không chỉ gây khó khăn về mặt sức khỏe mà còn tác động mạnh mẽ đến tâm lý, khiến các em dễ cảm thấy mệt mỏi, lo lắng và không ổn định.

Thay đổi trong hoạt động và tương tác xã hội

Các em bắt đầu có những yêu cầu mới về sự độc lập, bình đẳng trong giao tiếp với người lớn và bạn bè.

Ở giai đoạn này, tâm lý lứa tuổi học sinh THCS bắt đầu khao khát được tự quyết định và muốn hạn chế sự can thiệp từ cha mẹ và thầy cô. Các em mong muốn được đối xử như người lớn, đồng thời không còn thích sự giám sát quá chặt chẽ như ở lứa tuổi tiểu học. Điều này có thể gây ra xung đột giữa học sinh và người lớn, khi các em muốn khẳng định bản thân nhưng lại thiếu kinh nghiệm trong việc tự quản lý và giải quyết vấn đề.

Bạn bè trở thành nguồn động viên lớn đối với học sinh THCS. Học sinh muốn có những mối quan hệ thân thiết, bình đẳng với bạn bè và coi đây là cách khẳng định cá tính của mình. Tuy nhiên, sự bất hòa với bạn bè có thể gây ra căng thẳng tâm lý rất lớn, khi mà sự cô lập hay bị phê bình từ nhóm bạn được xem là một bi kịch cá nhân. Ngoài ra, mối quan tâm đến bạn khác giới cũng bắt đầu xuất hiện, thúc đẩy các em chú ý hơn đến ngoại hình và cách cư xử.

Những thay đổi trong mối quan hệ xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành kỹ năng giao tiếp và sự phát triển về mặt xã hội của học sinh THCS. Tuy nhiên, nó cũng mang đến không ít khó khăn và thách thức.

Sự phát triển nhận thức và nhân cách

Ở lứa tuổi THCS, sự phát triển về nhận thức và nhân cách của các em cũng có những tiến bộ rõ rệt. Học sinh THCS có khả năng tư duy phức tạp hơn, bắt đầu phát triển kỹ năng phân tích và tổng hợp. Các em không chỉ muốn tiếp nhận kiến thức mà còn muốn tự giải quyết các vấn đề bằng suy nghĩ của mình. Tuy nhiên, khả năng tập trung và tư duy của các em vẫn chưa bền vững, dễ bị phân tâm bởi những yếu tố bên ngoài. Do đó, học sinh thường chưa kiên trì và dễ nản lòng khi đối diện với những nhiệm vụ khó khăn.

Tự ý thức là yếu tố nổi bật trong sự phát triển nhân cách ở giai đoạn này. Các em bắt đầu so sánh mình với người khác và có xu hướng tự đánh giá bản thân. Tuy nhiên, khả năng đánh giá này thường chưa chính xác, dẫn đến cảm giác tự ti hoặc không hài lòng với chính mình. Đồng thời, các em nhạy cảm với sự đánh giá từ người xung quanh, đặc biệt là từ bạn bè và thầy cô. Học sinh THCS cũng bắt đầu tìm kiếm các hình mẫu lý tưởng để noi theo, nhưng chưa có đủ kinh nghiệm và khả năng phân tích sâu sắc về các giá trị xã hội.

Những thay đổi về nhận thức và nhân cách này không chỉ giúp các em trưởng thành mà còn đưa đến nhiều thử thách trong quá trình định hình giá trị cá nhân và ứng xử xã hội.

Đồng hành, thấu hiểu tâm lý lứa tuổi học sinh THCS

Trang bị kiến thức sâu rộng

Đây là giai đoạn học sinh trải qua những biến đổi mạnh mẽ cả về cơ thể lẫn tư duy. Nếu không hiểu rõ những gì con em đang trải qua, cha mẹ dễ có những phản ứng không phù hợp, khiến khoảng cách giữa hai thế hệ ngày càng xa.

Hiểu về giai đoạn dậy thì, sự phát triển của não bộ, và những thay đổi trong hành vi của con sẽ giúp cha mẹ và thầy cô có cách tiếp cận đúng đắn. Ví dụ, biết rằng các em dễ mất bình tĩnh hay chưa kiểm soát được cảm xúc sẽ giúp cha mẹ kiên nhẫn hơn khi con có những phản ứng bộc phát.

Đặt mình vào vị trí của học sinh THCS

Cha mẹ cần nhớ rằng, khi chúng ta còn ở lứa tuổi này, chúng ta cũng từng cảm thấy khó khăn trong việc bày tỏ cảm xúc và mong muốn được tôn trọng sự độc lập. Đôi khi, người lớn sẽ thấy khó chịu với những hành vi của con trẻ, nhưng nếu thử đứng từ góc nhìn của các em, cha mẹ sẽ thấy dễ dàng hơn trong việc đồng cảm và thấu hiểu. Và khi con cảm nhận được sự thấu hiểu từ cha mẹ, các em sẽ cởi mở hơn, sẵn sàng chia sẻ những điều thầm kín nhất. 

Quan tâm đúng mực

Sự quan tâm của cha mẹ và thầy cô đóng vai trò vô cùng quan trọng, tuy nhiên, việc quan tâm cần có sự cân đối, không quá kiểm soát nhưng cũng không được lơ là. Nếu không có sự quan tâm đúng mực, các em dễ rơi vào tình trạng trầm cảm, tự ti, hoặc phản ứng tiêu cực như nổi loạn. Đặc biệt, nếu cha mẹ và thầy cô có thể hiểu và tôn trọng sở thích cá nhân của các em, việc trò chuyện và chia sẻ sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Tìm người bạn tốt cho con

Tìm một người bạn tốt cho con sẽ giúp các em vượt qua những khó khăn của tuổi dậy thì, là nền tảng cho sự phát triển lâu dài trong cuộc sống sau này. Những mối quan hệ bạn bè tích cực sẽ giúp các em có thêm động lực để học hỏi, phát triển bản thân và tránh xa những cám dỗ tiêu cực. Vì vậy, cha mẹ cần để ý đến những mối quan hệ bạn bè của con và khuyến khích các em kết bạn với những người có ảnh hưởng tích cực.

The Olympia Schools đồng hành cùng con vượt qua "khủng hoảng tuổi dậy thì"

Tuổi dậy thì là một trong những giai đoạn quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi học sinh, khi các em bắt đầu trải qua những biến đổi lớn về cả thể chất lẫn tâm lý. Hiểu được điều này, trường Phổ thông liên cấp Olympia không chỉ tập trung vào việc giáo dục học thuật mà còn đặc biệt chú trọng đến việc đồng hành và thấu hiểu tâm lý lứa tuổi học sinh THCS ở giai đoạn này. 

Chương trình giáo dục toàn diện

Tại The Olympia Schools, nhà trường xây dựng một chương trình giáo dục toàn diện nhằm phát triển cả về học thuật và kỹ năng mềm cho học sinh. Nhà trường hiểu rằng, bên cạnh việc trang bị kiến thức, việc phát triển kỹ năng xã hội, tư duy phản biện và tự quản lý bản thân là vô cùng quan trọng, nhất là trong giai đoạn dậy thì.

Chương trình học tại Olympia không chỉ gói gọn trong sách vở mà còn bao gồm các hoạt động trải nghiệm thực tế, giúp học sinh rèn luyện khả năng ứng phó với thay đổi và phát triển nhân cách. Những hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ và dự án xã hội mà trường tổ chức giúp các em nâng cao kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và đối diện với thử thách, từ đó tự tin hơn trong việc điều chỉnh cảm xúc và thái độ của mình. Đây là yếu tố quan trọng giúp các em xây dựng mối quan hệ xã hội lành mạnh và vượt qua khủng hoảng tuổi dậy thì một cách tích cực.

Chú trọng đến sức khỏe tâm lý lứa tuổi học sinh THCS

Olympia đặc biệt quan tâm đến sức khỏe tinh thần của học sinh, nhận thức rõ rằng khủng hoảng tuổi dậy thì có thể gây ra những áp lực về tâm lý. Nhà trường xây dựng Phòng Tâm lý học đường, giúp học sinh có không gian để bày tỏ cảm xúc, chia sẻ những lo lắng và nhận được sự tư vấn từ các chuyên gia tâm lý.

Chức năng của phòng Tâm lý học đường

Cấp độ toàn trường

Phòng Tâm lý học đường triển khai các chương trình phòng ngừa bạo lực và nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần cho toàn bộ học sinh. Chương trình này bao gồm các giờ học về kỹ năng cảm xúc - xã hội, giúp học sinh nhận diện và quản lý cảm xúc của mình một cách hiệu quả. Các hoạt động được lồng ghép vào chương trình học tập chính thức và sinh hoạt ngoài giờ lớp để đảm bảo tính liên tục và hiệu quả.

Cấp độ nhóm

Việc tổ chức các hoạt động hỗ trợ nhóm nhằm giúp học sinh giải quyết các vấn đề cụ thể như các vấn đề học tập và mối quan hệ xã hội. Những hoạt động này được thiết kế để khuyến khích sự tương tác tích cực và giải quyết xung đột trong nhóm.

Cấp độ cá nhân

Những học sinh cần sự hỗ trợ đặc biệt sẽ được thực hiện các can thiệp cá nhân hóa như tư vấn, trị liệu và kế hoạch hỗ trợ dài hạn. Cách tiếp cận và giải quyết được điều chỉnh dựa trên các đánh giá chuyên sâu về từng học sinh.

Nguyên tắc hỗ trợ và tư vấn

Phòng Tâm lý học đường tại Olympia tuân thủ các nguyên tắc cơ bản để đảm bảo chất lượng dịch vụ tư vấn:

• Lắng nghe và tôn trọng

• Bảo mật thông tin

• Cung cấp giải pháp

• Làm việc theo quy trình

Phòng ngừa và giáo dục - Tiến đến một môi trường học tập tích cực

Một trong những ưu tiên chính của Phòng Tâm lý học đường tại Olympia là triển khai các chương trình phòng ngừa bạo lực học đường và nâng cao nhận thức về sức khỏe tinh thần như: 

• Giáo dục cảm xúc - xã hội: Các giờ học và hoạt động về kỹ năng cảm xúc - xã hội giúp học sinh phát triển khả năng giao tiếp, giải quyết xung đột và quản lý cảm xúc.

• Hoạt động ngoài giờ: Tổ chức các dự án sức khỏe tâm thần, Câu lạc bộ Tâm lý học, dự án chăm sóc sức khỏe tinh thần GVNV và các hội thảo dành cho phụ huynh, học sinh.

Đánh giá và sàng lọc - Đảm bảo hỗ trợ tối ưu

Mỗi năm học, phòng Tâm lý học đường tiến hành sàng lọc học sinh dựa trên công cụ đánh giá tâm lý. Dữ liệu từ sàng lọc kết hợp với thông tin từ giáo viên và phụ huynh giúp xác định những học sinh cần sự hỗ trợ đặc biệt để được đánh giá sâu hơn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa. Can thiệp chuyên sâu giúp các em giải quyết các vấn đề cụ thể như cảm xúc, hành vi và mối quan hệ.

Xây dựng môi trường học tập tích cực

Một trong những yếu tố quan trọng giúp học sinh vượt qua khủng hoảng tuổi dậy thì chính là môi trường học tập tích cực, an toàn và thân thiện. Tại Olympia, các em được khuyến khích thể hiện bản thân một cách tự nhiên, không sợ bị phán xét. Nhà trường tạo điều kiện để các em phát triển cá tính, khám phá bản thân và học cách làm chủ cảm xúc.

Môi trường học tập này giúp các em tự tin hơn trong việc bày tỏ ý kiến, đồng thời học cách chấp nhận và tôn trọng sự khác biệt giữa các cá nhân. Đây là nền tảng quan trọng giúp học sinh dần dần ổn định về tâm lý và sẵn sàng đối mặt với những thay đổi trong cuộc sống.

Việc hiểu rõ tâm lý lứa tuổi học sinh THCS là chìa khóa giúp phụ huynh và giáo viên đồng hành cùng các em trong quá trình phát triển. Việc cung cấp sự hỗ trợ tâm lý đúng cách sẽ giúp học sinh tự tin hơn, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện cả về mặt học tập lẫn xã hội trong tương lai.

----------------------

TRƯỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP SONG NGỮ OLYMPIA

Tiên phong trong xây dựng và đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng phát triển năng lực tại Việt Nam, Olympia tự hào là đơn vị dẫn đầu trong tiếp cận và vận dụng các nội dung, phương pháp giáo dục hiện đại của thế giới để học sinh Olympia tự tin bước ra thế giới với tri thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực của những công dân toàn cầu, bên cạnh việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt.
Địa chỉ: Khu đô thị mới Trung Văn, Nam Từ Liêm, Hà Nội
Hotline: 093 4525 889
Website: https://theolympiaschools.edu.vn/