Phương pháp dạy trẻ kém tập trung: Giúp con học hiệu quả, rèn luyện khả năng tự chủ

Nhiều cha mẹ lo lắng khi con dễ mất tập trung, học trước quên sau hoặc khó ngồi yên quá vài phút. Thực tế, khả năng tập trung của trẻ không phải là bẩm sinh, mà được hình thành qua rèn luyện đúng cách. Việc áp dụng các phương pháp dạy trẻ kém tập trung khoa học, kết hợp giữa môi trường học tối ưu, động lực nội tại và sự đồng hành kiên nhẫn của cha mẹ sẽ giúp con dần cải thiện khả năng chú ý, học tập hiệu quả hơn và phát triển tư duy độc lập.

Hiểu đúng về khả năng tập trung của trẻ

Trẻ kém tập trung là gì?

Khả năng tập trung của trẻ là năng lực duy trì sự chú ý vào một hoạt động, một nhiệm vụ hoặc một đối tượng trong khoảng thời gian nhất định. Đây là kỹ năng quan trọng giúp trẻ học tập hiệu quả, hình thành tư duy có trình tự và phát triển khả năng tự chủ trong mọi hoạt động hằng ngày.

Trẻ được xem là kém tập trung khi thường xuyên chuyển hướng chú ý, khó duy trì hứng thú hoặc không thể hoàn thành một việc trọn vẹn dù thời gian không dài. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc trẻ lười biếng hay thiếu thông minh. Trong giai đoạn phát triển, sự tập trung ở trẻ phụ thuộc vào độ tuổi, môi trường, và cách người lớn hướng dẫn hơn là khả năng bẩm sinh.

Thời gian tập trung trung bình theo độ tuổi thường dao động:

• Trẻ 3–4 tuổi: khoảng 5–10 phút

• Trẻ 5–6 tuổi: 10–15 phút

• Trẻ tiểu học: 15–25 phút

• Trẻ THCS: 25–35 phút

Khoảng thời gian này có thể thay đổi tùy vào mức độ hứng thú của trẻ đối với hoạt động đang tham gia.

Dấu hiệu nhận biết trẻ đang gặp khó khăn trong việc tập trung

Phụ huynh có thể nhận ra trẻ đang gặp vấn đề về khả năng tập trung thông qua những biểu hiện sau:

• Khó hoàn thành nhiệm vụ đơn giản, thường xuyên quên lời dặn hoặc dễ mất kiên nhẫn.

• Dễ bị phân tâm bởi tiếng động, hình ảnh hoặc các yếu tố xung quanh.

• Thường “mơ màng”, không theo kịp nhịp học, hay thả hồn trong giờ học.

• Không thể ngồi yên một chỗ quá lâu, dễ bỏ dở công việc đang làm.

• Hay quên đồ dùng học tập, quên bài tập hoặc làm sai vì thiếu tập trung.

• Mắc nhiều lỗi sơ suất, đặc biệt trong những công việc yêu cầu sự tỉ mỉ.

Việc quan sát thường xuyên và trao đổi với giáo viên giúp cha mẹ hiểu rõ hơn mức độ khó khăn của con, tránh vội vàng đánh giá hay áp đặt.

Phân biệt kém tập trung với ADHD

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) – rối loạn tăng động giảm chú ý là tình trạng trẻ gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc kiểm soát hành vi và duy trì sự tập trung, thường đi kèm với sự hiếu động quá mức và bốc đồng.

Điểm khác biệt giữa kém tập trung thông thường và ADHD nằm ở:

• Tần suất và mức độ ảnh hưởng: Trẻ ADHD thường mất tập trung trong hầu hết tình huống, kể cả khi hoạt động yêu thích; trong khi trẻ chỉ kém tập trung có thể vẫn chú ý tốt khi thật sự hứng thú.

• Tính nhất quán: Tình trạng mất tập trung kéo dài, ảnh hưởng đến học tập, sinh hoạt, và các mối quan hệ xã hội, thường là dấu hiệu cần can thiệp chuyên môn.

• Biểu hiện hành vi: ADHD đi kèm sự hiếu động, bốc đồng, khó kiểm soát cảm xúc, trong khi trẻ chỉ kém tập trung thường không thể hiện rõ các hành vi này.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám: Nếu nhận thấy các dấu hiệu mất tập trung kéo dài, ảnh hưởng rõ rệt đến học tập và sinh hoạt, phụ huynh nên trao đổi với chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ nhi khoa.

Sự tập trung không phải năng khiếu bẩm sinh, mà là kỹ năng có thể rèn luyện. Khi được hướng dẫn đúng cách, trẻ hoàn toàn có thể cải thiện khả năng chú ý và duy trì năng lượng trong học tập. Việc hiểu đúng bản chất giúp cha mẹ lựa chọn phương pháp dạy trẻ kém tập trung phù hợp, thay vì tạo áp lực hay kỳ vọng không thực tế. Mỗi bước nhỏ trong quá trình rèn luyện đều giúp trẻ tiến gần hơn tới sự tự chủ, kiên trì và tập trung hơn trong mọi hành trình học tập.

Nguyên nhân khiến trẻ kém tập trung khi học

Khả năng tập trung của trẻ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố không chỉ do bản thân trẻ mà còn đến từ môi trường, sức khỏe, phương pháp học và trạng thái tâm lý. Việc xác định đúng nguyên nhân là bước đầu tiên để lựa chọn phương pháp dạy trẻ kém tập trung phù hợp và hiệu quả.

Nguyên nhân từ môi trường

Một môi trường học tập thiếu sự ổn định dễ khiến trẻ khó tập trung, đặc biệt trong giai đoạn đầu hình thành thói quen học.

• Không gian học tập lộn xộn: Bàn học bừa bộn, thiếu trật tự hoặc đặt gần khu vực sinh hoạt chung khiến trẻ dễ bị xao nhãng.

• Thiết bị điện tử: Tiếng chuông điện thoại, âm thanh từ TV hoặc thông báo từ máy tính có thể nhanh chóng “kéo” sự chú ý của trẻ ra khỏi bài học.

• Tiếng ồn xung quanh: Âm thanh giao thông, nói chuyện hoặc các hoạt động trong nhà làm gián đoạn dòng suy nghĩ.

• Ánh sáng và nhiệt độ: Ánh sáng quá yếu hoặc quá gắt, phòng quá nóng hoặc quá lạnh đều khiến trẻ nhanh mệt, giảm khả năng duy trì chú ý.

Tạo một không gian học tập yên tĩnh, thoáng đãng và tối giản là bước khởi đầu quan trọng giúp trẻ dễ dàng tập trung hơn.

Nguyên nhân từ sức khỏe

Sức khỏe thể chất và tinh thần ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực nhận thức của trẻ.

• Thiếu ngủ khiến não bộ hoạt động kém hiệu quả, trẻ trở nên mệt mỏi, dễ cáu gắt và giảm trí nhớ ngắn hạn.

• Chế độ dinh dưỡng không cân bằng (thiếu sắt, kẽm, vitamin nhóm B, omega-3) có thể làm giảm khả năng tập trung và tư duy logic.

• Thiếu vận động thể chất khiến máu lưu thông chậm, não thiếu oxy, làm trẻ khó duy trì tỉnh táo.

• Căng thẳng, lo âu hoặc áp lực học tập cũng khiến não rơi vào trạng thái “phòng vệ”, giảm khả năng tiếp thu thông tin mới.

• Vấn đề về thị lực, thính lực chưa được phát hiện có thể khiến trẻ không theo kịp bài học, từ đó dễ chán nản, mất tập trung.

Đảm bảo cho trẻ ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên là nền tảng không thể thiếu trước khi tìm đến các phương pháp học tập.

Nguyên nhân từ phương pháp học

Một trong những lý do phổ biến khiến trẻ kém tập trung là do cách học không phù hợp với độ tuổi hoặc phong cách tiếp nhận của con.

• Bài học quá khó hoặc quá dễ: Khi nội dung vượt quá năng lực hoặc không đủ thách thức, trẻ dễ mất hứng thú.

• Phương pháp dạy khô khan: Nếu chỉ học qua ghi chép và nhồi nhét, trẻ nhanh chóng mệt mỏi và rơi vào trạng thái chán học.

• Thời gian học kéo dài không nghỉ ngơi: Trẻ cần xen kẽ thời gian nghỉ ngắn để não kịp “nạp năng lượng” và duy trì sự chú ý.

• Thiếu sự đa dạng trong hoạt động học: Việc chỉ ngồi một chỗ nghe giảng, không được thực hành hoặc tương tác sẽ làm trẻ giảm hứng thú tự nhiên với việc học.

Áp dụng phương pháp dạy trẻ kém tập trung cần chú trọng đến việc “học thông qua chơi”, chia nhỏ nhiệm vụ và luân phiên các hình thức học để giữ nhịp hứng thú cho trẻ.

Nguyên nhân từ tâm lý

Yếu tố tâm lý thường chi phối mạnh mẽ đến khả năng duy trì chú ý của trẻ.

• Thiếu động lực học tập: Khi trẻ chưa hiểu “vì sao cần học”, việc tập trung trở nên gượng ép.

• Áp lực từ cha mẹ: Sự kỳ vọng quá lớn, những lời so sánh hoặc phê bình thường xuyên khiến trẻ sợ sai, từ đó giảm tinh thần cố gắng.

• Mất tự tin, sợ thất bại: Trẻ từng bị chê trách khi làm sai có xu hướng thu mình, thiếu dám thử, dẫn tới mất tập trung.

• Căng thẳng trong các mối quan hệ: Mâu thuẫn gia đình, xung đột với bạn bè hoặc cảm giác bị cô lập đều khiến trẻ lo lắng, khó chú ý khi học.

Việc đồng hành bằng sự thấu hiểu, khích lệ và động viên đúng cách giúp trẻ cảm thấy an toàn, từ đó dần khôi phục khả năng tập trung tự nhiên.

Trẻ không tập trung phải làm sao? 

Rèn luyện khả năng tập trung cho trẻ không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Cha mẹ cần kết hợp nhiều phương pháp khoa học, điều chỉnh linh hoạt theo độ tuổi, tính cách và môi trường học tập của con. Dưới đây đây là những phương pháp dạy trẻ kém tập trung được các chuyên gia giáo dục khuyến nghị và áp dụng hiệu quả nhất hiện nay.

Sử dụng phương pháp kỹ thuật Pomodoro điều chỉnh

Pomodoro là kỹ thuật quản lý thời gian nổi tiếng giúp duy trì sự tập trung bằng cách chia thời gian học thành các chu kỳ ngắn, xen kẽ nghỉ ngắn.

• Với trẻ mẫu giáo và tiểu học, có thể bắt đầu bằng chu kỳ 15 phút học – 5 phút nghỉ.

• Với học sinh lớn hơn, tăng dần lên 25 phút học – 5 phút nghỉ, và sau mỗi 4 chu kỳ nên nghỉ dài 15–20 phút.

Cha mẹ có thể sử dụng đồng hồ bấm giờ hoặc ứng dụng Pomodoro Timer để giúp con tự theo dõi thời gian học. Kỹ thuật này giúp trẻ học cách “hết mình trong khoảng ngắn”, rèn khả năng duy trì tập trung mà không cảm thấy áp lực hay mệt mỏi.

Tạo môi trường học tập tối ưu

Một không gian học tập yên tĩnh, gọn gàng và thoải mái giúp não bộ dễ dàng duy trì sự chú ý hơn.

• Bố trí góc học riêng biệt, tránh gần TV hay khu vực ồn ào.

• Loại bỏ các thiết bị gây xao nhãng như điện thoại, đồ chơi, TV.

• Ưu tiên ánh sáng tự nhiên hoặc đèn bàn có ánh sáng trắng ấm, tránh chói.

• Giữ nhiệt độ phòng 22–24°C, thông thoáng và dễ chịu.

• Sử dụng bảng tổ chức hoặc lịch trình học để con tự theo dõi tiến độ.

Chia nhỏ mục tiêu học tập

Thay vì yêu cầu con hoàn thành một khối lượng bài tập lớn, cha mẹ nên giúp con chia nhỏ mục tiêu để tạo cảm giác thành công liên tục.

Ví dụ: thay vì “Làm bài tập Toán”, có thể hướng con “Làm 5 bài đầu tiên” hoặc “Hoàn thành phần cộng trừ trong 15 phút”.

Mỗi khi con hoàn thành một mục tiêu nhỏ, hãy đánh dấu vào checklist và khen ngợi hoặc thưởng nhỏ như sticker, lời động viên. Điều này giúp trẻ cảm thấy mình đang tiến bộ và có động lực tập trung hơn trong chặng tiếp theo.

Sử dụng phương pháp kỹ thuật học tích cực (Active Learning)

Học tập hiệu quả không chỉ là nghe – chép mà cần sự tham gia chủ động của học sinh.

• Khuyến khích con vẽ sơ đồ tư duy, ghi chú bằng hình ảnh hoặc học qua trò chơi.

• Học qua trải nghiệm thực tế: làm thí nghiệm, quan sát thiên nhiên, áp dụng bài học vào đời sống.

• Cho con dạy lại cho cha mẹ hoặc bạn bè: khi phải diễn đạt lại kiến thức, trẻ buộc phải tập trung và ghi nhớ sâu hơn.

Phương pháp học tích cực giúp trẻ duy trì sự chú ý tự nhiên, tránh tình trạng học thụ động dễ dẫn đến mất tập trung.

Áp dụng kỹ thuật Mindfulness

Mindfulness (chánh niệm) giúp trẻ học cách nhận biết và điều chỉnh cảm xúc, cải thiện khả năng chú ý.

• Bài tập thở có ý thức: hít sâu – thở chậm trong 3–5 phút.

• Bài tập quét cơ thể (body scan): hướng dẫn con cảm nhận từng phần cơ thể, giúp thư giãn và lấy lại sự tập trung.

• Thiền tập trung vào một đối tượng: ví dụ nhìn nến, quan sát hơi thở hoặc nghe nhạc nhẹ.

• Yoga cho trẻ em: giúp kết nối giữa cơ thể và tâm trí, cân bằng năng lượng.

Thực hành đều đặn mỗi ngày giúp trẻ giảm căng thẳng, tăng khả năng tự kiểm soát và duy trì sự tập trung bền vững.

Xây dựng thói quen và kỷ luật

Khả năng tập trung không thể duy trì nếu lịch trình học mỗi ngày thay đổi thất thường.

• Thiết lập thời gian biểu cố định cho giờ học, giờ nghỉ, giờ chơi.

• Xây dựng nghi thức khởi động trước khi học: rửa tay, chuẩn bị bàn học, mở nhạc nhẹ.

• Dạy con tự quản lý thời gian bằng đồng hồ hoặc planner cá nhân.

• Giữ tính nhất quán: cha mẹ cùng tuân thủ thời gian biểu với con.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng cần ít nhất 21 ngày duy trì một hoạt động để hình thành thói quen mới, vì vậy  hãy kiên trì để giúp trẻ tự động hóa kỹ năng tập trung.

Vai trò của cha mẹ trong việc cải thiện tập trung cho con

Nếu các phương pháp rèn luyện giúp trẻ phát triển kỹ năng tập trung, thì cha mẹ chính là “người đồng hành” giữ vai trò quyết định trong việc duy trì và củng cố hiệu quả của quá trình ấy. Mỗi hành động, lời nói và thái độ của cha mẹ đều tác động trực tiếp đến cách trẻ học tập, chú ý và điều chỉnh cảm xúc.

Làm gương cho con

Trẻ em học nhiều nhất thông qua quan sát, vì vậy cha mẹ cần là hình mẫu về khả năng tập trung và quản lý thời gian. Khi cha mẹ tắt điện thoại trong giờ ăn, đọc sách cùng con hay tập trung hoàn thành công việc mà không bị gián đoạn, trẻ sẽ dần học được cách duy trì sự chú ý và làm việc có mục tiêu. Một thói quen tập trung không thể được “dạy”, mà phải được “thấy” và “cảm nhận” mỗi ngày.

Kiên nhẫn và thấu hiểu

Không có phương pháp nào mang lại kết quả tức thì. Việc cải thiện khả năng tập trung cần thời gian và sự kiên nhẫn. Cha mẹ nên chấp nhận tiến trình phát triển của con, không so sánh với người khác, không gắn nhãn “kém tập trung” bởi như vậy sẽ dễ khiến trẻ mất tự tin và càng khó duy trì sự chú ý. Thay vào đó, hãy động viên con sau mỗi bước tiến nhỏ, khích lệ nỗ lực hơn là kết quả.

Giao tiếp tích cực

Khả năng tập trung của trẻ không chỉ đến từ kỹ thuật, mà còn từ cảm xúc. Khi được lắng nghe và thấu hiểu, trẻ sẽ dễ dàng mở lòng và chia sẻ về những khó khăn trong học tập. Cha mẹ nên thường xuyên hỏi con cảm nhận thế nào khi học, đâu là điều khiến con bị xao nhãng, và cùng con tìm cách khắc phục. Giao tiếp tích cực giúp xây dựng niềm tin, giảm áp lực và tạo nền tảng cho sự tập trung bền vững.

Phối hợp với nhà trường

Sự hợp tác giữa gia đình và nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ rèn luyện kỹ năng tập trung. Cha mẹ nên chủ động trao đổi với giáo viên về tình hình học tập của con, thống nhất phương pháp hướng dẫn và theo dõi tiến trình phát triển của trẻ. Ngoài ra, việc tham gia các buổi tư vấn hoặc workshop tại trường cũng giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về tâm lý, nhu cầu học tập và cách hỗ trợ con một cách khoa học, hiệu quả.

The Olympia Schools – Đồng hành giúp học sinh phát triển khả năng tập trung và tự chủ trong học tập

Tại The Olympia Schools, việc phát triển khả năng tập trung và tự chủ trong học tập là một hành trình được nuôi dưỡng bền bỉ qua từng năm học. Nhà trường hiểu rằng, khi trẻ biết tập trung, con không chỉ học tốt hơn mà còn hình thành được năng lực tư duy, tính kỷ luật và khả năng làm chủ bản thân – những phẩm chất quan trọng để thành công trong thế kỷ 21.

Triết lý giáo dục của Olympia đặt học sinh vào vị trí trung tâm của quá trình học tập. Mỗi bài học đều hướng đến việc khơi dậy sự tò mò và niềm hứng thú tự nhiên, giúp trẻ học không vì áp lực mà vì niềm vui khám phá tri thức. Thay vì học một cách máy móc, học sinh được khuyến khích tư duy phản biện, đặt câu hỏi và tìm cách giải quyết vấn đề. Chính cách học này giúp trẻ rèn khả năng tập trung nội tại, tập trung vì muốn hiểu sâu, chứ không vì được yêu cầu.

Chương trình học cá nhân hóa cho mỗi học sinh

Olympia áp dụng mô hình cá nhân hóa lộ trình học cho từng học sinh, dựa trên đánh giá về năng lực, phong cách học và tốc độ tiếp thu. Sĩ số lớp nhỏ (15-20 học sinh/lớp) cho phép giáo viên hiểu rõ nhu cầu và thế mạnh riêng của từng em, từ đó điều chỉnh cách giảng dạy phù hợp. Trẻ được khuyến khích chủ động đặt mục tiêu học tập, tự đánh giá quá trình và điều chỉnh chiến lược học của mình để hình thành tính tự chủ học tập.

Môi trường học tập lý tưởng

Một không gian học tập được thiết kế khoa học có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung của trẻ. Các lớp học tại Olympia được bố trí đầy đủ ánh sáng tự nhiên, thoáng đãng và yên tĩnh, với các khu vực linh hoạt cho học nhóm hoặc học cá nhân. Học sinh được trải nghiệm học qua dự án (Project-based Learning) giúp trẻ duy trì sự hứng thú lâu dài, rèn luyện khả năng tập trung sâu và phát triển tư duy phản biện qua việc giải quyết vấn đề thực tế.

Hỗ trợ học sinh có khó khăn về tập trung

Olympia xây dựng hệ thống hỗ trợ tâm lý học đường chuyên nghiệp, đồng hành cùng học sinh trong quá trình phát triển toàn diện. Những em gặp khó khăn về tập trung được phát hiện sớm thông qua đánh giá tâm lý – học tập, từ đó được hỗ trợ bằng chương trình can thiệp cá nhân hóa, kết hợp giữa giáo viên chủ nhiệm, chuyên viên tâm lý và phụ huynh. Mục tiêu không chỉ là giúp con “tập trung hơn”, mà là giúp con hiểu và điều tiết chính mình trong quá trình học.

Việc rèn luyện khả năng tập trung không thể diễn ra trong ngày một ngày hai, mà là một quá trình đồng hành kiên nhẫn giữa cha mẹ, thầy cô và chính đứa trẻ. Thông qua những phương pháp dạy trẻ kém tập trung phù hợp, trẻ sẽ dần học được cách hướng sự chú ý vào mục tiêu, phát triển năng lực học tập bền vững và tự tin hơn trên hành trình trưởng thành. Nhờ sự đồng hành toàn diện, học sinh Olympia phát triển khả năng tập trung bền vững, biết cách quản lý thời gian và điều chỉnh cảm xúc trong học tập. Các em hình thành tư duy độc lập, tự tin giải quyết vấn đề và duy trì niềm say mê học hỏi. Thành tích học tập, các giải thưởng học thuật và năng lực hội nhập quốc tế của học sinh Olympia chính là minh chứng cho một quá trình giáo dục lấy tập trung, tự chủ và trách nhiệm làm nền tảng cho sự trưởng thành.

----------------------

TRƯỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP SONG NGỮ OLYMPIA

Tiên phong trong xây dựng và đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng phát triển năng lực tại Việt Nam, Olympia tự hào là đơn vị dẫn đầu trong tiếp cận và vận dụng các nội dung, phương pháp giáo dục hiện đại của thế giới để học sinh Olympia tự tin bước ra thế giới với tri thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực của những công dân toàn cầu, bên cạnh việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt.
Địa chỉ: Khu đô thị mới Trung Văn, Nam Từ Liêm, Hà Nội
Hotline: 093 4525 889
Website: https://theolympiaschools.edu.vn/